MEDLİNE TÜP BEBEK MERKEZİ ADANA

Tüp Bebekte Yeni Umut: Kapsamlı Kromozom Taraması

Kapsamlı Kromozom (CGH) Analizi nedir?

Kapsamlı kromozom analizi tüp bebek uygulamalarında embriyoların rahme transferi öncesinde gerçekleÅŸtirilen ve embriyoların FISH yöntemi ile sadece seçilmiÅŸ belirli kromozomlar için deÄŸil, mevcut tüm kromozomlar yönünden (24 farklı kromozom) incelenebildiÄŸi bir yöntemdir. Ä°nceleme üzerinde insan kromozomlarına ait binlerce parçacığın bulunduÄŸu mikroçip teknolojisi kullanılarak Array Komperatif Genomik Hibridizasyon adı verilen teknik (kısaca aCGH olarak adlandırılır) kullanılarak gerçekleÅŸtirilir. Bu yöntem ile incelenen embriyoların tüm kromozom haritası görülebildiÄŸinden, geçmiÅŸte tespit edilemeyen pek çok kromozom düzeyindeki bozukluk ta incelenen embriyolarda artık tespit edilebilmektedir.

Bu yöntemin halen rutinde kullanılan PGT yöntemine kıyasla ne gibi farkları var?

Bugün pek çok klinikte verilen PGT hizmeti “Floresan In Situ Hibridizasyon” (FISH) adı verilen bir teknik ile uygulanır ve bu teknikte embriyolar genellikle sadece seçilmiÅŸ kromozomlar (5, 7 veya 9) yönünden incelenir. Ä°ncelenecek kromozomlar canlı doÄŸum ile sonuçlanabilecek genetik bozuklukları veya erken dönem düÅŸüklerde Tüp bebek tedavilerinde baÅŸarıyı artıran yeniliklerden biri aCGH yüksek oranda gözlenen kromozom problemlerini kapsadığından 9 kromozomun tarandığı PGT uygulamalarında embriyoda oluÅŸabilecek kromozomal bozuklukların yüzde 60-80’i tespit edilebilmektedir.

Bununla birlikte kalan yüzde 20-40’luk bir kromozom bozukluÄŸu bu teknik ile tespit edilemediÄŸinden 9 kromozom yönünden incelenmiÅŸ ve ‘normal’ bulunmuÅŸ bir embriyonun gebelik oluÅŸturamamasının altında bu incelenemeyen kromozomlardaki bir bozukluk yatabilmektedir.

Kapsamlı kromozom taraması ile tüm kromozom bölgeleri detaylı olarak görülebildiÄŸinden, incelenen 24 farklı kromozom yönünden normal olan bir embriyonun transferi ile gebelik oranlarında da bir artış saÄŸlanabilmektedir. GeçtiÄŸimiz yıllarda San Diego’da gerçekleÅŸtirilen Amerikan Üreme DerneÄŸi (ASRM) toplantısında bu tekniÄŸin uygulanması ile 40lı yaÅŸlardaki bayanların da 30’lu yaÅŸlardaki bayanlar kadar yüksek bir gebelik oranı yakalayabilecekleri gösterildi.

DiÄŸer taraftan kapsamlı kromozom taraması ile geçmiÅŸte tespit edilemeyen pek çok kromozom kaynaklı problem de görülebildiÄŸinden aslında test sonucu normal embriyo elde edilme ÅŸansı da orantılı olarak azalmakta. Yani bu testi yaptıracak hastalarımızın bir kısmında incelenen embriyolar arasında normal embriyo bulunamayabilir ve embriyo transferi gerçekleÅŸtirilemeyebilir. Bu nedenle incelenecek embriyo sayısının belirli bir sayının üzerinde olması gebelik ÅŸansının artması açısından önemli bir faktördür.

Ä°ncelenen tüm kromozomlar yönünden normal bulunan bir embriyo her zaman gebelik oluÅŸturur mu?

Kromozomal bozukluk nedeni ile gebelik oluÅŸmaması veya oluÅŸan gebeliÄŸin erken dönemlerde kaybedilmesi riski her yaÅŸta yaÅŸanabilecek bir durum. Fakat kadın yaşının özellikle 35’in üzerinde olduÄŸu çiftlerde özellikle ciddi olarak artmakta. Bu nedenle genetik ayıklama ile normal embriyoların seçilmesi bu riski belirgin oranda azaltıyor. DiÄŸer taraftan gebelik oluÅŸması için sadece genetik olarak normal bir embriyo elde etmek yeterli deÄŸil. SaÄŸlıklı bir rahim dokusu da gebelik oluÅŸması için olmazsa olmaz bir kriter.

Gerek PGT gerekse kapsamlı kromozom taraması uygulamasında incelenebilecek embriyo sayısının arttırılması amacı ile bazı hastalarda yüksek doz ilaç kullanabilmekteyiz. Her ne kadar kısmen amaca ulaşılıyor gibi görünse de aslında kullanılan yüksek doz ilaçların embriyonun tutunacağı rahim içi duvarına negatif bir etkisi var ve bu durumda bazı hastalarda genetik olarak normal bir embriyo elde edilebilse dahi uygun olmayan bir rahim dokusu nedeni ile gebelik elde edilemeyebiliyor. Bu durumda ÅŸansı arttırabilmek için genetik iÅŸlem yapılan embriyolar dondurularak saklanabiliyor ve tedavi sonrası vücut 1-2 ay dinlendikten sonra embriyolar çözülerek doÄŸal bir rahim ortamına naklediliyor. Bu ÅŸekilde gebelik oranlarının yüzde 8-10 artması mümkün.

Tekniğin riskleri veya hata olasılığı var mı?

Hata denince akla hep ilk olarak embriyoların veya örneklerin laboratuvar ortamında karışması gelir. Gerek rutin tüp bebek uygulamaları gerekse genetik tanı metotları son derece dikkatli ve her safhasında pek çok kiÅŸinin kontrolünden geçen aÅŸamalar neticesinde gerçekleÅŸtirildiÄŸinden öncelikle çiftlerimizin bu konuda rahat olmalarını tavsiye ediyoruz.

DiÄŸer taraftan kapsamlı kromozom taraması yapabilmek için ayni PGT uygulamalarında olduÄŸu gibi öncelikle tüp bebek yöntemleri kullanarak embriyo elde etmek gerekiyor. Sonrasında da elde edilen embriyolardan genetik inceleme için hücre almak gerek. Embriyo biyopsi iÅŸlemi olarak ta adlandırılan bu hücre alma iÅŸlemi için embriyolar üzerinde en son teknoloji kullanılarak mikrocerrahi uygulanıyor. Deneyimli bir embriyolog tarafından gerçekleÅŸtirilen biyopsi uygulamaları sonrası embriyonun zarar görme riski genellikle yüzde 1’in altında, fakat deneyimi yüksek olmayan bir embriyologun gerçekleÅŸtirdiÄŸi biyopsi iÅŸleminde bu oran daha yukarılara çıkabilmekte. Bu nedenle genetik tarama yaptıracağınız merkezin ve embriyoloÄŸun bu konudaki deneyimi son derece önemli. Zira iÅŸlem sonucu normal embriyo bulunsa da embriyo eÄŸer iÅŸlem hasarından dolayı geliÅŸimine devam etmiyor ise bir anlamı yok.

Hem PGT hem de kapsamlı kromozom taraması konusunda risk sayılabilecek bir baÅŸka konu alınan hücrede elde edilen genetik sonucun geliÅŸmekte olan embriyonun gerçek genetik yapısını yansıtmama riski. Bunun en önce gelen nedeni de rahme tutunma öncesinde sürekli geliÅŸmekte olan bir embriyoda bazen genetik olarak normal ve anormal hücrelerin ayni ortamda geliÅŸimlerine devam etmeleri. Dolayısı ile inceleme için alınacak hücre ile embriyo erken geliÅŸim dönemlerinde yüzde 5-8 oranında aynı genetik yapıya sahip olmayabilir. Bu oranı eÄŸer embriyo geliÅŸim sürecinde daha geç ve rahme tutunma öncesi aÅŸamada (blastosist aÅŸaması) biyopsi yapılırsa ve alınan hücreler incelenir ise yüzde 5’lerin altına indirmek mümkün. Fakat bu durumda da her embriyonun blastosist aÅŸamasına ulaÅŸamama riski mevcut. Kapsamlı kromozom taraması uygulaması gerçekleÅŸtirilecek merkezin (eÄŸer varsa) daha önceki tüp bebek tedavi sonuçlarınıza göre bir deÄŸerlendirme yapması, hücre örneklemesinin hangi dönemde yapılacağı kararı verilir iken önemli.

Genetik olarak normal sonuç alınan embriyoların daha doÄŸal bir rahim ortamına transfer edilmesi için dondurulması yaklaşımı da eÄŸer deneyimli kiÅŸiler tarafından yapılmıyor ise bazı riskler taşıyor. Zira zaten sınırlı sayıda normal sonuç alınmış embriyoların çözme sonrası canlılıklarını kaybetmeleri tedavinin baÅŸarısızlığı demek. Bu durumda bu hizmeti öneren merkezlerdeki embriyo dondurma ve çözme sonrasındaki canlılık oranlarının yüzde 95’in üzerinde olması baÅŸarıya giden anahtarlardan biri.