MEDLİNE TÜP BEBEK MERKEZİ ADANA

Ağrılı Adet (Dismenore)

Adet kanamasının hemen öncesinde veya kanama ile birlikte karnın aşağı kısımlarında olan ağrı ve rahatsızlık hissidir.

Primer veya sekonder olabilir. Primer dismenore, ilk adetten 1-2 yıl sonra başlar ve bir nedene bağlı değildir. 25 yaşından sonra şiddeti azalır, doğurmuş kadınlarda çok nadirdir. Sekonder dismenore ise spesifik bir jinekolojik hastalık sonucu ortaya çıkar.

Neden kaynaklanır?

Dismenore nedeni adet periyodu ile birlikte olan hormonal değişikliklerdir. Primer dismenore, prostoglandin adı verilen maddelerin aşırı salınımı veya bunlara olan aşırı hassasiyetten kaynaklanır. Primer dismenore çok şiddetli olsa bile çocuk olmasına engel değildir veya adet düzensizliğine neden olmaz.

Sekonder dismenore şu nedenlerden kaynaklanabilir:

• Endometriozis
• Pelvik inflamatuar hastalık (Genital enfeksiyonlar)
• Rahim ağzı darlığı
• Miyomlar
• Rahim pozisyonunun değişik olması (nadir)
• Spiral, bazen adet sırasında ağrılı kasılmalara neden olabilir

Semptomlar nelerdir?

Dismenore, karnın alt kısımlarında kramp şeklinde ağrılara ve rahatsızlığa neden olur.

Ayrıca aşağıdaki şikayetlerle de birlikte olabilir:

• Künt sırt ağrısı
• Baş ağrısı
• Bacakların üst iç kısımlarında ağrı
• Bulantı Dismenore aynı zamanda premenstüriel sendromla da (PMS) birlikte olabilir. PMS, adet kanamasından birkaç gün önce başlayan, şişkinlik hissi, sinirlilik ve depresif ruh hali ile giden bir durumdur.

Dismenore; kadınların yaklaşık yüzde 10–15′inde normal aktivitelerini bozacak şekilde şiddetli seyreder.

Aşağıdaki yakınmalarınız varsa doktorunuzu arayın:

• Ağrılarınız, adet kanamasından ayrı zamanlarda oluyorsa
• Şiddetli ise
• 2-3 günden fazla sürerse
• Adet kanaması kramplarına benzemiyorsa

Nasıl tanı konur?

Doktorunuz genellikle size şu soruları soracaktır:

Ağrı ne zaman başlıyor?

• Ağrıyı azaltmak için ne yapıyorsunuz?
• Buna eşlik eden başka yakınmalarınız var mı?
• Doğum kontrol hapı ağrı yakınmanızı azaltıyor mu?
• Zaman zaman ağrının şiddeti artıyor mu?
• Ağrınız olduğunda işe gidemediğiniz zamanlar oluyor mu?

Dismenorenin, primer olup olmadığı veya herhangi bir nedenden kaynaklanıp kaynaklanmadığını anlamak için size dikkatli bir fizik muayene ve jinekolojik muayene yapılacaktır. Kan sayımı, çeşitli kültürler ve ultrasonografi nedene yönelik incelemelerdir.

Nasıl tedavi edilir?

Hafif dismenore genellikle asetaminofen, aspirin, napproksen ve ibuprofen içeren analjeziklere iyi cevap verir. Adetleriniz çok düzenli ise ve ne zaman adet göreceğinizi biliyorsanız, doktorunuz tarafından önerilen herhangi birine 1 gün önceden başlamanız ağrı yakınmanızı çok azaltacaktır. Ibuprofen ve naproksen türü ilaçları sütle alırsanız bunların mide üzerine olumsuz etkilerini önlemiş olursunuz.

Karında ağrı hissettiğiniz bölge üzerine sıcak kompres uygulaması, ağrınızı azaltabilir.

Diğer bir tedavi şekli doğum kontrol haplarıdır. Prostoglandin salınımını önleyerek ağrıyı tedavi ederler.

Dismenore, ilaç tedavisi ile düzelmezse laparoskopi yapılarak problemin herhangi bir jinekolojik problemden kaynaklanıp kaynaklanmadığı araştırılmalıdır.

Dismenore ne kadar devam eder?

Primer dismenore, 17–20 yaşlar arasında daha sık bir yakınmadır. 25 yaş ve ilk doğumdan sonra azalır. Adetle birlikte ağrılar başlar ve 1–3 gün sürer.

Sekonder dismenore, adetten önce başlar ve adet süresince devam eder.

Dismenore ile nasıl başa çıkabilirim?

Ağrılı adet görmeniz hasta olduğunuzu ifade etmez. Bu ağrı nedeniyle normal günlük yaşamınızın kesintiye uğramasına izin vermemelisiniz ve gerekli işlerinizi yapmalısınız.

Aşağıda sıralananlar, yakınmanızı azaltmaya yardım edecektir:

• Adet öncesi ve süresince çay, kahve, çikolata, kola gibi kafein içeren içecek ve yiyeceklerden uzak durun
• Ağrıyan bölgeye sıcak kompres uygulayın
• Ağrılı bölgeye masaj yapın
• Uzun süre ayakta kalmayın ve yürümeyin
• Yukarıda önerilen analjeziklerden birini ağrı tedavisi için kullanın
• Düzenli jinekolojik muayeneye gidin ve smear testi yaptırın
• Egzersiz ağrıyı azaltmakta faydalıdır, düzenli egzersiz yapın

Dismenoreyi önlemek için neler yapabilirim?

• Kendinizi yorgun ve sinirli hissediyorsanız, mümkün olduğunca dinlenin
• Yürüyüş, yüzme ve bisiklete binmek gibi egzersizler adet sırasında kan akışını artırarak adetinizin rahat geçmesini sağlar
• Tam tahıldan üretilmiş ekmekler ve yeşil yapraklı sebzeleri tercih edin
• Bol sıvı alın
• Sigara kullanmayın
• Alkol alımınızı kısıtlayın
• Hafif sedatif ilaçlar faydalı olabilir

Adet olmaması (Amenore)

Amenore; adet zamanı gelmesine rağmen adet kanamasının olmamasıdır.

Primer ve sekonder olmak üzere iki tipi vardır. Primer amenore, 16 yaşına kadar ilk adet kanamasının olmamasıdır. Sekonder amenore ise önceden düzenli adeti olan hastanın adet vaktinin geçmesidir.

Nasıl oluşur?

Adet kanamasının gerçekleşmesi, rahim, rahim ağzı (serviks), vajinanın normal olması, yumurtalar ile beyinde hipofiz bezi ve hipotalamus adlı yapının düzenli çalışması ile sağlanır. Bunların herhangi birindeki anormallik amenore nedeni olabilir.

Primer amenore

İlk adetin 16 yaşına kadar görülememesi durumunda çoğu hastada neden bulunamaz. Hipotroidi gibi hormonal veya genetik nedenlerden kaynaklanabilir.

Bazı vakalarda rahim ve vajinanın doğumsal anatomik anomalileri nedendir, bu yapılarda oluşan çeşitli defektler adet kanının dışarı akmasını önleyebilir.

Sekonder amenore

Bu durumun en sık nedeni gebeliğin oluşmuş olmasıdır. Bazı bayanlar emzirme döneminde adet görmeyebilirler. Bazen de doğum kontrol hapının kesilmesini takip eden birkaç ay adet görülmeyebilir, genellikle bu durum 3 aydan uzun sürmez.

Sekonder amenore nedenleri:

• Duygusal stresler
• Depresyon
• Beslenme bozuklukları
• Antidepresan ve trankilizan ilaç kullanımı
• Hızlı kilo kaybı veya alımı
• Kronik hastalıklar (böbrek yetmezliği, kolit)

Altı aydan uzun süren amenorelerde neden genellikle devam eden stres durumudur. Anoreksia nevroza (yeme bozukluğu) nedeniyle hızlı kilo kaybı veya atletlerde olduğu gibi vücut yağ oranının azaldığı durumlarda sık görülür.

Yumurtalıklarda kist veya tümör olması da sekonder amenore nedeni olabilir. Nadiren hipotroidizm gibi hormonal nedenlerle adetler kesilebilir. Devamlı sekonder amenore ise menopozla birlikte ortaya çıkar. Bazen menopoz 40 yaşından önce gerçekleşir ve erken menopoz olarak adlandırılır. Rahimin ameliyatla çıkarılması ile de adet görme son bulur.

Belirtiler nelerdir?

Amenore bir hastalık değil şikayettir. Başka şikayetlerin varlığı, nedenler hakkında bilgi vericidir. Amenore, hormonal kaynaklı ise; kıllanmada artış, sivilcelerin yoğunluğu, göğüslerden süt gelmesi, kilo alımı gibi durumlarla birlikte olabilir.

Nasıl tanı konur?

Doktorunuz öykünüzü sorgulayacak, sistemik ve jinekolojik muayenenizi yapacaktır. Aşağıdaki durumların varlığında sizden hormonal analiz yaptırmanız istenecektir:

• Arka arkaya 3 kez veya daha fazla adet görmemişseniz
• Kıllanmada artış, göğüslerden süt gelmesi, görme bozukluğu, baş ağrısı
• 16 yaşına ulaşmanıza rağmen ilk adetiniz gerçekleşmemişse
• 14 yaşında olmanıza rağmen meme gelişimi ve normal kıllanmanız olmamışsa

Nasıl tedavi edilir ?

Amenore, genellikle diğer şikayetler ve anormal fiziksel bulgularla birlikte olmadıkça tedavi gerektirmez. Tedavi nedene yönelik olarak planlanır. Diyet ve egzersiz programı ile obezitenin tedavisi ile adetler tekrar eski haline dönebilir. Stresle başa çıkma yöntemlerini öğrenip uygulamak tedavide yardımcıdır. Amenorenin nedeni, yumurtlamanın olmaması olabilir. Bu durumda yumurtalıklardan sadece östrojen salgılanır ve progesteron salınımı gerçekleşmez. Bu iki hormonun dengeli salınımı düzenli adet görmek için gereklidir. Bu durumda tedavi; eksik olan progesteron hormonunu yerine koymakla sağlanır. Yumurtalıklarda kist veya tümör olması veya rahim veya vajinada adet kanının akımını engelleyen anatomik bir defekt varsa cerrahi tedavi gerekir.

Amenore ne kadar sürebilir?

Rahimin cerrahi bir operasyonla çıkarılmasından sonra ve menopozda amenore süreklidir.

Doğum kontrol hapının kesilmesinden sonra oluşan amenore, yaklaşık 6–8 hafta, nadiren 1 yıl kadar sürebilir.

Amenore kaynağı, stres veya hastalıksa bu durum geçicidir ve genellikle tedavisiz, adetler normale döneceltir.

Amenore durumunda neler yapmalıyım?

• Adetiniz gecikmişse mutlaka doktorunuzla bu durumu görüşün
• Adetleriniz düzensizse ilk adet gününüzü, kanama miktarını ve süresini bir takvime kaydedin
• Ailenizde sizin gibi adet görmeyen veya adetleri geciken kişiler olup olmadığını araştırın

Amenoreyi önlemek için neler yapılabilir?

• Sağlıklı bir yaşamı benimsemelisiniz
• İdeal kilonuza kavuşmak için diyetinizi ve aktivitelerinizi düzenleyin
• Fazla alkol almayın ve sedatif ilaçlardan uzak durun
• Sigara kullanmayın
• Stresinizi azaltmaya çalışın, bunu başaramazsanız, aileniz, arkadaşlarınız ve bir psikologdan yardım alın
• İş ve dinlenme zamanlarınız arasında denge sağlamaya çalışın
• Doktorunuzun önerilerini dinleyin
• Pozitif düşünmeye çalışın

Adet Öncesi Gerginlik Sendromu (Premenstrüel sendrom-PMS)

Adet öncesi gerginlik sendromu (PMS), adet kanaması öncesinde bazı kadınlarda görülen fiziksel ve duygusal değişikliklerdir. Adet gören kadınların yüzde 75′i PMS şikayetlerinden yakınır ancak şiddeti kadından kadına değişiklik gösterir. Ciddi şikayetler kadının günlük yaşamını etkileyecek boyutta olabilir.

Nedeni nedir?

PMS, adet dönemi sırasında oluşan hormonal değişikliklerden kaynaklanmaktadır. Tek bir neden saptanamamıştır. Diyette bazı vitaminlerin (B6) ve minerallerin eksikliği söz konusu olabilir.

Şikayetler nelerdir?

Şikayetler adet periyodunun ikinci yarısında, genellikle adet kanamasından birkaç gün önce başlar.

Fiziksel şikayetler:

• Karında şişkinlik hissi
• El ve ayaklarda şişme
• Göğüslerde büyüme ve hassasiyet
• Ağırlık artışı
• Baş ağrısı
• Bulantı, kusma, ishal, kabızlık
• Kas ve eklem ağrıları
• Sivilce artışı

Duygusal değişimler:

• Huzursuzluk
• Öfke
• Depresyon
• Anksiyete

Tanısı nasıl konur?

PMS tanısı, muayene veya laboratuvar testleri ile konulamaz. Doktorunuz şikayetlere yönelik sorular sorarak tanıya ulaşmaya çalışır.

Tedavisi nedir?

Her kadında etkili olabilecek tek tedavisi yoktur. Egzersiz, istirahat, stresin azaltılması, tuz, şeker ve kafein kısıtlaması yardımcıdır. Duygusal değişimlere yönelik antidepresan veya ansiyolitik ilaçlar önerilir. Psikoterapi faydalıdır.

Az çikolata ve kahve tükettiğinizde göğüs yakınmalarınızın azaldığını gözlemleyeceksiniz. Tuz kısıtlaması ile şişlikler azalır. Bazen idrara söktürücü ilaçların kullanılması gerekebilir.

Premenstrüel sendroma bağlı kramp ve baş ağrısı, naproksen ve ibuprofen gibi antiinflamatuar ilaçlarla tedavi edilebilir. Eğer kramp şeklindeki karın ağrılarınız fazla ise bu ilaçlara adetten 1-2 gün önce başlamalısınız. Bu ilaçlar aynı zamanda bulantı, kusma ve ishal yakınmalarınıza da etki edecektir.

PMS şikayetleri genellikle adetten birkaç gün önce başlar ve adet başlayınca biter. Nadir bayanda adet süresince de devam edebilir. Kadının yaşının ilerlemesi ile şikayetler azalarak yok olur.

Neler yapmalıyım?

Diyetinizi değiştirebilir, egzersiz yaparak bu dönemi daha kolay atlatabilirsiniz. Ciddi yakınmalarınız olduğunda veya yakınmalarınızın şekli değiştiğinde altta yatan başka bir organik problem olabileceği için gecikmeden doktorunuzu aramalısınız.

PMS’yi nasıl önleyebilirim?

Nedeni kesin bilinmediği için önlemek de mümkün değildir. Sağlıklı diyet, düzenli egzersiz ve antiinflamatuar ilaçlarla yakınmalarınızı azaltabilirsiniz.

Polikistik Over Sendromu

Polikistik over sendromu, kalınlaşmış over kapsülü altında ufak çok sayıda kistlerin oluşması şeklindedir. Genellikle 30 yaş altında görülür.

Yumurtalıklar kadında yumurta oluşumunu sağlayan organlardır. Ayrıca östrojen ve progesteron hormonu salgılarlar.

Nasıl oluşur?

Polikistik over sendromu; beyinde bulunan hipofiz bezinden salgılanan FSH (follicle-stimulating hormon) ve LH (luteinizing hormon) adı verilen iki hormonun anormal salınımına bağlı olarak gelişir. Bunların salınımındaki dengesizlik her ay salınan yumurta oluşumunu bozar. Yumurtalıklardan testesteron salınımı artar.

Şikayetler nelerdir?

• Düzensiz ve seyrek aralıklarla adet görme
• Çok fazla veya çok az miktarda adet kanaması olması
• İnfertilite (kısırlık)
• Yüz, göğüsler ve karnın alt kısımlarında kıllanmada artış
• Obezite (şişmanlık) Polikistik over hastalığı olan kadınlar normal yaşta adet görmeye başlarlar. İlk adetten 1–2 yıl sonra adetler düzensizleşmeye ve seyrek olmaya başlar. Şişmanlık ve kıllanmada artış hastaların yarısında gözlenir.

Tanısı nasıl konur?

• Medikal öykü
• Muayene
• Kanda hormon düzeyleri
• Ultrasonografi

Nasıl tedavi edilir?

Tedavi şekli hastanın çocuk istemi olup olmamasına ve şikayetlerin şiddetine bağlıdır. Gebe kalma isteğiniz yoksa size doğum kontrol hapı önerilebilir. Böylece düzenli adet göreceksiniz ve vücudunuzdaki anormal kıllar azalacaktır. Bu ilaçlar ayrıca endometrial hiperplazi (endometriumun aşırı kalınlaşması) riskini ortadan kaldıracaktır. Gebe kalmak istiyorsanız, size yumurtlamayı sağlayacak ilaçlar verilecektir. Nadiren cerrahi ile yumurtalıklardan ufak bir parça çıkarılması gerekebilir. Bu operasyon genellikle adetlerin düzenli olmasını sağlamaktadır. Vücudun çeşitli bölgelerindeki anormal kıllar için epilasyon önerilebilir. Eğer kilonuz fazla ise diyetle kilo kontrolünüz sağlanacaktır. Yılda bir kez jinekolojik muayene için doktorunuzu ziyaret etmelisiniz. Çünkü hormon dengesi östrojen lehine bozulduğu için rahim ve yumurtalık kanserine yakalanma riskiniz artmıştır.

Polikistik over hastalığını nasıl önleyebilirim?

Düzenli adet görmek için önerilen tedavileri düzgün almalısınız. Şikayetlerinizde herhangi bir değişiklik olursa doktorunuza bunu bildirmelisiniz.