MEDLİNE TÜP BEBEK MERKEZİ ADANA

Gebelikte Şeker Hastalığı (Gestasyonel Diyabet) Nasıl Teşhis Edilir?

Diyabet yani daha çok bilinen ismiyle ÅŸeker hastalığı pankreasın hiç insülin üretmemesi ya da yetersiz insülin üretmesinden kaynaklanan son derece önemli bir saÄŸlık sorunudur. Özellikle son yıllarda obezitenin de artmasına paralel olarak artış gösteren diyabet bugün global bir saÄŸlık sorunu haline gelmiÅŸtir.

Diyabet, baÅŸta karbonhidratlar olmak üzere protein ve yaÄŸ metabolizmasını ilgilendiren bir metabolizma hastalığıdır. Ä°nsülin olmayınca, besinlerle aldığımız ÅŸeker ve diÄŸer besin unsurları, ihtiyaç duyan hücrelere giremez. Böylelikle, hücreler ÅŸekersizlik çekerken, kanda ÅŸeker normal deÄŸerlerin üstüne çıkar. Tip 1 ve Tip 2 diyabet olmak üzere iki farklı ÅŸekilde görülür. Tip 1 diyabet, pankreas bezinin yeterli insülin saÄŸlayamadığı ve tanının genç yaÅŸlarda konulduÄŸu diyabet tipidir. Tip 1 diyabet hastalarının tedavisinde insülin kullanılmaktadır. Tip 2 diyabet ise, insülinden bağımsız diyabet olarak bilinir. Kadınlarda özellikle polikistik over sendromu ile beraber görülebilir. Bununla birlikte daha önce diyabet tanısı almamış bir kadın gebelik döneminde risklerine baÄŸlı olarak gebelik döneminde diyabet tanısı alabilmektedir. ‘Gestasyonel diyabet’ olarak tanımlanan bu tablo gebelik bitimiyle birlikte ortadan kalkabilmektedir. Özellikle ailesinde diyabet hastası olanlar, yüksek tansiyon, kolesterol yüksekliÄŸi ve fazla kilo sorunu olanlar gebelikte ortaya çıkan diyabet açısından risk grubunda yer almaktadır. Gestasyonel diyabet tüm gebelerin yaklaşık yüzde üçünde görülmekle birlikte bu vakaların yaklaşık yüzde 10’unda diyabet kalıcı olmaktadır.

Gebelik diyabeti nasıl ortaya çıkar?

Gebelik diyabeti tanısı almış kadınlarda gebelik öncesinde diyabet yoktur. Bu kadınlarda insülin yüksek olmasına raÄŸmen, göbek kordonu (plasenta) tarafından yapılan hormonlar insülinin etki göstermesini engeller ve bu nedenle de kan ÅŸekeri yükselir. Bu etki genellikle gebeliÄŸin 20 ve 24’ncü haftalarında artmaktadır. Ancak kilo fazlası olan kadınlarda gebeliÄŸin ilk aylarından itibaren kan ÅŸekeri yüksek seyredebilmektedir. DoÄŸumla birlikte plasenta atıldığından bu hormonlar kaybolur ve hastalık ortadan kalkar.

Kimler gebelikte diyabet riski taşır?

• Ailesinde ÅŸeker hastalığı olanlar
• ÅžiÅŸman veya fazla kilolu olanlar
• Önceki doÄŸumda iri bebek (>4 Kg) doÄŸuranlar
• DüÅŸük yapanlar
• Gebelik yaşı 25’ten büyük olanlar
• Önceki gebeliÄŸinde yüksek kan ÅŸekeri sorunu yaÅŸayanlar
• Ä°drarda ÅŸeker bulunanlar

Risk grubunda olanlar ne yapmalı?

Gebelik diyabeti açısından risk grubunda olan kiÅŸiler ÅŸeker yükleme testini gebeliÄŸin ilk aylarında yaptırmaları gerekmektedir. Bu testin sonucunda diyabet tanısı konmasa da gebeliÄŸin 20-24. haftasında ÅŸeker yükleme testinin tekrarlanması gerekmektedir.

Gebelik diyabeti kadında hiçbir belirti yapmadığından bütün gebelerin mutlaka taranması gerekmektedir. Åžeker yükleme testi için günün herhangi bir saatinde 50 gram glikoz içilir ve bir saat sonra kan ÅŸekeri deÄŸerine bakılır. Sonuç, 140mg/dl ve üzerinde ise diyabet açısından riskli görüldüÄŸü için 100 gr. glikozla ÅŸeker yükleme testi yapılmaktadır. Sonucun 140mg/dl’nin altında çıkması diyabet olmadığı anlamına gelir.

Gebe bir kadında açlık kan ÅŸekeri 126 mg/dl’den fazla veya rastgele ölçülen kan ÅŸekeri deÄŸeri 200 mg/dl’in üzerinde ise bu durum diyabetin gebelik öncesinde de var olduÄŸunu göstermektedir.

Gebelik diyabetinden bebek nasıl etkilenir?

GebeliÄŸi sırasında diyabet almış kadınlarda kan ÅŸekeri genellikle 24. haftada çıktığı için bebekte herhangi bir anormallik yaÅŸanmaz. Ancak gebeliÄŸin ilk üç ayında bu sorun tespit edilirse o zaman çok daha dikkatli olmak gerekmektedir. Gebelik öncesinde diyabet tanısı almış kadınlar da saÄŸlıklı bebek dünyaya getirebilirler. Ancak bu kadınların gebelikleri boyunca kan ÅŸekeri kontrolleri çok büyük önem taşımaktadır.

Gebelikte ortaya çıkan diyabet, bebeÄŸin iri olarak doÄŸmasına neden olduÄŸu için önemli bir risktir. Annenin kan ÅŸekerinin yüksek olması nedeniyle bebeÄŸin pankreası da daha fazla insülin üretmektedir. Bu da bebeÄŸin yaÄŸlanmasına ve sonuçta da iri olarak dünyaya gelmesine neden olmaktadır. Bu durumda doÄŸumu sezaryen olarak gerçekleÅŸtirilmesi zorunlu hale gelebilmektedir. Bebekte doÄŸumdan sonra kan ÅŸeker düÅŸüklüÄŸü yaÅŸanabilmektedir. Bu nedenle bebeÄŸin kan ÅŸekerinin düzenli ölçmek gerekir. Ayrıca bu bebeklerde kan kalsiyum ve magnezyum seviyesi düÅŸük olabileceÄŸinden bu yönden de kontrol edilmeleri gerekmektedir.

Gebelikte diyabet takibinde dikkat edilmesi gereken noktalar?

Gebelik diyabetinde takip iki yönlüdür. Birincisi annenin kan ÅŸekerinin ayarlanması, ikincisi kadın doÄŸum uzmanı tarafından bebeÄŸin geliÅŸiminin incelenmesidir. Diyabet takibinin en önemli noktası ise kan ÅŸekeri deÄŸerlerinin normal seviyelerde kalmasının saÄŸlanmasıdır. Düzenli yapılacak kan ÅŸekeri ölçümlerinde kan ÅŸekeri deÄŸerinin 60-120mg/l arasında tutulması saÄŸlanmalıdır. Açlık, tokluk 1. saat ve tokluk 2. saat olmak üzere kan ÅŸekeri ölçülmeli, ayrıca akÅŸam yemek öncesi ve gece 22.30’da (bazen gece 03-04.00’te) kan ÅŸekeri ölçülerek takibi saÄŸlanmalıdır. Yapılan bu ölçümlerde, açlık kan ÅŸekeri 95 mg/dl ve altında, tokluk 1. saat kan ÅŸekeri 140 mg/dl ve altında, tokluk 2. saat kan ÅŸekeri ise 120 mg/dl ve altında olmalıdır. Ayrıca zaman zaman idrarda keton ölçümünün de yapılması önemlidir. Ä°drarda keton diyabet açısından önemli bir belirteçtir.

Gebelikte kan ÅŸekeri kontrolü neden önemlidir?

• HbA1c gebeliÄŸin ilk aylarında 8’in üzerinde ise düÅŸük riski 3 kat artmaktadır
• Diyabetik kadınların çocuklarında ‘özürlü-engelli’ oranı yüzde 8-13 iken, diyabeti olmayan kadınlarda bu oran yaklaşık yüzde 2-4’tür
• HbA1c ne kadar yüksek ise engelli çocuk doÄŸurma riski oranı o oranda artmaktadır
• Kan ÅŸekeri >250mg/dl ise erken doÄŸum riski yükselmektedir
• GebeliÄŸin ikinci yarısında yüksek kan ÅŸekerleri iri bebek, bebekte zor solunum, bebekte ÅŸeker düÅŸüklüÄŸü, sarılık, polisitemi, kalsiyum düÅŸüklüÄŸü ve kalp problemlerine neden olabilmektedir.

Gebelik süresince yapılacak diÄŸer testler:

1. Ultrason ile bebeÄŸi takip etmek

2. Bebek kalp atımı takip edilir

3. Amniosentez: Down sendromu için yapılan bu test özellikle yaşı 35’den büyük kadınlarda uygulanmalıdır.

Beslenme ve egzersiz

Gebelik süresince 9-12 kg alınması uygundur. EÄŸer gebeliÄŸe fazla kilo ile baÅŸlandıysa 7– 8 kg, düÅŸük kilo ile baÅŸlandıysa ise 17–20 kg ağırlık kazanımı normal olarak kabul edilmektedir.

Egzersiz ve hareketli bir yaÅŸam, tüm diyabetliler için büyük önem taşımaktadır. Çünkü egzersiz kan ÅŸekeri düÅŸürmeye yardımcı olabildiÄŸi gibi kan ÅŸekeri kontrolünün saÄŸlanmasında da destek olur. Gebe kadınların haftanın 4-5 günü yürüyüÅŸ yapmalarını önermekteyiz. YürüyüÅŸ dışında aerobik egzersizler de yine her gün 45 dakika olarak yapılabilir.

Gebelikte beslenme çok önemli olmakla birlikte diyabet hastası için bu önem daha da artmaktadır. Beslenmede, daha çok sebze, tam tahıllar, kuru baklagiller, posalı gıdalar tercih edilmelidir. Zeytinyağı, tam buÄŸday ekmeÄŸi, yaÄŸsız yoÄŸurt ve yaÄŸsız süt tüketmeye özen gösterilmelidir. Margarin tüketilmemeli ve karbonhidrat alımı sınırlanmalıdır. Karbonhidratlar günlük alınan toplam kalorinin yüzde 40’ını aÅŸmamalıdır. Bir baÅŸka önemli nokta da tansiyon deÄŸerleridir. Bu nedenle düzenli tansiyon ölçümü ve takibi yapılmalı ve büyük tansiyonun 140’ı, küçük tansiyonun ise 90’ı geçmesi durumunda doktorunuza baÅŸvurmanız gerekmektedir.

Gebelik diyabetinde insülin tedavisi ne zaman ve nasıl yapılır?

Açlık kan ÅŸekeri diyete raÄŸmen 105mg/dl’yi geçerse ve tokluk 2.saat 120 mg/dl’yi geçerse insülin tedavisine geçmek gerekmektedir. Ä°nsülin baÅŸlanan gebeler evde kan ÅŸeker ölçümü yaparak takip yapmak zorundadır. Ä°nsülin günde 2 kez yapılabildiÄŸi gibi 4 kez de yapılabilir. Buna sizi takip eden hekiminiz karar verir ve sizin için en uygun ve uyum saÄŸlayabileceÄŸiniz bir metodu önerir. Plasentadan geçtikleri için, oral antidiyabetikler gebelikte kullanılmamaktadır.

Doğum ve sonrası

Gebelikte diyabet tanısı almış anne adayları da normal doÄŸum yapabilir. Ancak burada kararı vermede çocuÄŸun durumu etkendir. DoÄŸum genellikle 38. haftada yapılır ve doÄŸum sırasında kan ÅŸekeri yüksekse serum ile insülin verilir. Düzenli takip ve kontrollerle de saÄŸlıklı bebekler dünyaya getirmek mümkündür.

DoÄŸum sonrasında da annenin beslenmesinin gebelikte olduÄŸu gibi devam etmesi gerekir. Kan ÅŸekeri deÄŸerleri kendiliÄŸinden düzeldiÄŸinde insülin tedavisi kesilebilir. Bu nedenle doÄŸumun gerçekleÅŸtiÄŸi gün ve sonrasında kan ÅŸekeri ölçümlerinin düzenli olarak yapılmaya devam etmesi gerekir. EÄŸer doÄŸum sonrası ÅŸeker normal ise doÄŸumdan 1-2 ay sonra yine kan ÅŸekeri ölçümü yapılmalıdır.

GebeliÄŸinde ÅŸekeri yükselen tüm kadınlarda daha sonraki yıllarda diyabet geliÅŸme riski yüksek (yüzde 10) olduÄŸu için düzenli egzersiz ve kilo kontrolü yanında saÄŸlıklı beslenmelerine de dikkat etmeleri gerekir. Ayrıca 6 ayda bir açlık ve tokluk kan ÅŸekeri ölçmekte de fayda vardır. Daha sonra tekrar gebe kalacaklarsa önceden takip ve kontrolleri çok önemlidir.

Kilo kadar önemli bir baÅŸka faktör de yağın vücutta daha çok nerede toplandığıdır. Kilosu normal bile olsa, bel çevresi 102 cm’yi aÅŸan erkekler ve 88 cm’yi aÅŸan kadınlar çok risklidir. Bel çevresi 94 cm’yi aÅŸan erkeklerle, 80 cm’yi aÅŸan kadınlar daha dikkatli olmalıdır. KiÅŸiye özel kilo kontrolü, dengeli ve doÄŸru beslenme ve egzersiz programıyla beraber yaÅŸam biçimi deÄŸiÅŸikliÄŸi sayesinde ÅŸeker hastalığı kontrol edilebilmektedir. EÄŸer bunlara raÄŸmen sonuç alınmıyorsa veya bunlarla birlikte ‘medikal akupunktur; ve tamamlayıcı tıp tedavileri’ uygulanabilir. Özellikle son yıllarda yapılan çalışmalar, ‘medikal akupunktur”un etki mekanizmalarını ve etkinliÄŸini kanıtlamıştır.